Bộ Tài chính đã chính thức công bố Thông tư 102/2025/TT-BTC, sửa đổi quy định về tỷ lệ an toàn tài chính của các công ty chứng khoán, có hiệu lực từ 15/12/2025. Thông tư này đánh dấu một bước đi quan trọng nhằm điều chỉnh ngành chứng khoán, sau nhiều năm phát triển nhanh chóng nhưng cũng đầy rủi ro.
Mục lục
Điều Chỉnh Hệ Số Rủi Ro
Mặc dù tỷ lệ an toàn tài chính tối thiểu (180%) vẫn giữ nguyên, Thông tư mới đã điều chỉnh hàng loạt hệ số rủi ro và quy định về vốn khả dụng. Những thay đổi này sẽ có tác động sâu rộng đến cấu trúc tài sản, chiến lược tăng trưởng và mô hình kinh doanh của các công ty chứng khoán trong thời gian tới.
Điểm đáng chú ý nhất là hệ số rủi ro đối với các nhóm tài sản chủ yếu đã tăng đáng kể. Các tài sản như trái phiếu doanh nghiệp, khoản phải thu, và đầu tư vào công ty liên kết/không niêm yết đều bị coi là rủi ro cao hơn. Điều này yêu cầu các công ty chứng khoán cần phải tăng vốn điều lệ nếu muốn duy trì tỷ lệ an toàn tài chính, hoặc tìm cách giảm quy mô tài sản rủi ro, đặc biệt là trái phiếu doanh nghiệp yếu kém và các khoản đầu tư không có thanh khoản.
Áp Lực Lên Danh Mục Tài Sản
Những công ty chứng khoán nào sở hữu danh mục trái phiếu lớn hay có mối quan hệ trong việc cho vay qua hợp đồng hợp tác kinh doanh (BCC) sẽ chịu áp lực lớn từ quy định mới này. Mỗi đồng đầu tư vào nhóm tài sản này sẽ cần nhiều vốn khả dụng hơn, làm giảm khả năng mở rộng quy mô tự doanh và cung cấp dịch vụ của họ.
Ngược lại, các công ty chứng khoán có mô hình truyền thống, ít đầu tư vào trái phiếu, và tập trung vào cho vay ký quỹ hoặc tự doanh cổ phiếu thanh khoản cao sẽ có những lợi thế nhất định, với tỷ lệ an toàn tài chính đạt từ 550% đến 650%, cao hơn nhiều so với yêu cầu tối thiểu.
Hạn Chế Nghiệp Vụ Phi Truyền Thống
Theo VIS Rating, Thông tư mới này hướng đến việc đưa các công ty chứng khoán quay trở lại các hoạt động cốt lõi như cho vay ký quỹ, kinh doanh trái phiếu và môi giới dịch vụ khách hàng. Trong ba năm qua, đặc biệt từ 2020 đến 2023, nhiều công ty chứng khoán đã giữ vai trò như “cánh tay nối dài” của các ngân hàng hay doanh nghiệp lớn thông qua các hình thức cho vay mà không đảm bảo được an toàn tài chính.
Các khoản đầu tư vào trái phiếu có xếp hạng tín nhiệm thấp hoặc chưa có xếp hạng, cùng với các khoản phải thu BCC thường kết nối với doanh nghiệp có dòng tiền yếu, đã làm tăng nguy cơ rủi ro tín dụng trong hệ thống công ty chứng khoán. Thông tư mới đã tăng trọng số rủi ro lên, buộc các công ty phải thu hẹp cho vay BCC và trích lập dự phòng nhiều hơn, từ đó giúp lành mạnh hóa bảng cân đối kế toán của họ.
Tăng Trọng Số Rủi Ro Đối Với Góp Vốn
Một thay đổi quan trọng khác trong Thông tư là bổ sung tối đa 30% trọng số rủi ro đối với các khoản góp vốn vào công ty TNHH khi tổng mức đầu tư vượt quá 25% vốn chủ sở hữu của công ty chứng khoán. Bước đi này sẽ không chỉ giảm rủi ro tập trung mà còn giúp giảm ảnh hưởng lan truyền khi một hệ sinh thái doanh nghiệp gặp khó khăn.
Việc phân tán rủi ro là điều cần thiết khi ngành chứng khoán đang phát triển nhanh chóng. Tổng tài sản của 30 công ty lớn nhất trong ngành này đã có tỷ lệ tăng trưởng hàng năm 34% trong 5 năm qua, cho thấy tiềm ẩn rủi ro lớn.
Tác Động Của Thông Tư Mới
Về ngắn hạn, VIS Rating cho rằng tác động của quy định mới không quá lớn, vì nhiều công ty chứng khoán đang duy trì hệ số an toàn tài chính vượt qua mức tối thiểu. Nguồn thu từ cho vay ký quỹ và dịch vụ môi giới vẫn đang gia tăng do tâm lý tích cực của thị trường. Tuy nhiên, về dài hạn, ngành chứng khoán có khả năng sẽ phân chia rõ rệt giữa nhóm công ty an toàn và nhóm có đầu tư rủi ro cao.
Mô hình tăng trưởng nóng dựa trên cho vay và đầu tư trái phiếu có rủi ro sẽ dần bị thu hẹp. Các công ty chứng khoán liên kết với ngân hàng sẽ cần phải tự kiểm soát dòng vốn và giảm thiểu rủi ro trong hệ thống.
Những Nội Dung Đáng Chú Ý Trong Thông Tư 102/2025/TT-BTC
Thông tư mới còn quy định cụ thể và chính xác trong một số vấn đề liên quan đến tính toán vốn khả dụng. Cụ thể:
- Điều chỉnh cách tính vốn khả dụng, bao gồm lợi nhuận sau thuế chưa phân phối và cổ phiếu quỹ, theo hướng rõ ràng hơn.
- Bổ sung không ít khoản phải giảm trừ để đảm bảo việc đánh giá sức khỏe tài chính thực tế.
- Các loại trái phiếu chuyển đổi và cổ phiếu ưu đãi chỉ được tính là vốn khả dụng khi đáp ứng các tiêu chuẩn nghiêm ngặt, chẳng hạn như không được bảo đảm bằng tài sản doanh nghiệp.
- Cập nhật quy định về các yếu tố rủi ro hoạt động, rủi ro thị trường và rủi ro thanh toán, yêu cầu các công ty tính thêm nhiều yếu tố chi phí mới.
- Tăng hệ số rủi ro đối với các khoản đầu tư lớn vào một loại tài sản, từ 10% đến 30%.
- Mở rộng phạm vi áp dụng rủi ro thanh toán đến các hợp đồng như tiền gửi, chứng chỉ tiền gửi và các giao dịch cho vay khác.
Cùng với đó, các công ty chứng khoán sẽ có 6 tháng kể từ khi Thông tư có hiệu lực để điều chỉnh nếu tỷ lệ vốn khả dụng giảm xuống dưới 180%. Sau thời hạn này, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước sẽ áp dụng các biện pháp xử lý theo quy định hiện hành.
Tóm lại, Thông tư 102/2025/TT-BTC của Bộ Tài chính đã đưa ra những điều chỉnh quan trọng nhằm siết chặt quản lý đối với ngành chứng khoán, đặt nền móng cho một sự phát triển bền vững hơn trong tương lai.
