Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn trong việc cải cách thị trường điện nhằm không chỉ phá vỡ thế độc quyền của Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) mà còn tạo ra môi trường cho các thành phần kinh tế tư nhân tham gia vào thị trường này. Việc mở rộng khả năng cung cấp điện sẽ đem lại nhiều lựa chọn cho người tiêu dùng và tạo ra sự cạnh tranh thực sự, giúp nâng cao chất lượng dịch vụ điện cũng như giảm giá thành.
Mục lục
Thực trạng cung cấp điện tại Hải Phòng
Một ví dụ điển hình cho sự tham gia của khu vực tư nhân trong ngành điện là Công ty Cổ phần Thương mại Dịch vụ Điện An Bình. Ông Vũ Văn Quý, giám đốc công ty cho biết, đơn vị của ông đã cung cấp điện cho khoảng 3.000 hộ dân tại xã Vĩnh Thuận (Hải Phòng) từ năm 1993. Trong thời điểm đó, lưới điện quốc gia chưa đủ mạnh để kéo điện đến nhiều khu vực, vì vậy ông Quý cùng các đồng sự đã mở công ty để xây dựng hệ thống lưới điện phân phối và trạm biến áp.
Công ty An Bình mua điện từ mạng lưới 35 kV của EVN và bán lại cho người dân theo mức giá do nhà nước quy định. Ông Quý cho biết: “Chúng tôi mua điện từ EVN qua hình thức bán buôn và bán lại theo giá Nhà nước, điều này khiến cho các đơn vị tư nhân như chúng tôi khó có cơ hội mở rộng kinh doanh.”
Tại Hải Phòng, hiện có 24 đơn vị gồm hợp tác xã và các doanh nghiệp tư nhân đang cung cấp điện, mỗi đơn vị phục vụ từ 2.500 đến 3.000 khách hàng. Ông Quý nhấn mạnh về nhu cầu có chính sách mở để các doanh nghiệp có thể tham gia thị trường điện, nhằm tối ưu hóa hoạt động và nâng cao chất lượng dịch vụ cho người tiêu dùng.
Khó khăn trong việc mở rộng thị trường
Đại diện Hợp tác xã Nông nghiệp Liên Hà, ông Nguyễn Bá Quân cũng cho biết rằng họ cung cấp điện cho khoảng 2.000 hộ dân tại Đan Phượng, Hà Nội. Tuy nhiên, ông Quân nhấn mạnh rằng việc nâng cao chất lượng dịch vụ và đầu tư vào cơ sở hạ tầng như trạm biến áp và đường dây là một thách thức lớn.
Vì các doanh nghiệp tư nhân hiện nay chủ yếu phải mua điện từ EVN, ông Quân cho rằng cần có cơ chế mở hơn cho phép họ được mua điện từ các nguồn khác, trực tiếp từ các nhà máy sản xuất. Điều này sẽ giúp họ tối ưu hóa chi phí đầu vào và đưa ra mức giá cạnh tranh hiệu quả hơn cho khách hàng, hiện tại các đơn vị bán lẻ vẫn phải “quanh quẩn” trong khu vực địa bàn mà họ đang phục vụ.
Bức tranh thị trường điện
Theo thông tin từ ông Trịnh Quốc Vũ, phó cục trưởng Cục Điện lực (Bộ Công Thương), hiện nay Việt Nam có khoảng 724 doanh nghiệp mua điện sỉ từ EVN để bán lại. Tuy nhiên, thị phần của các đơn vị này chỉ chiếm khoảng 8,59%, trong khi EVN kiểm soát hơn 91,4% sản lượng điện thương phẩm.
Để có được thị trường bán lẻ điện cạnh tranh thực sự, ông Vũ nhấn mạnh rằng lộ trình mở rộng thị trường điện cần được thực hiện kịp thời và có hiệu quả. Ông cũng nhấn mạnh tới nghị định 80 của Chính phủ cho phép khách hàng lớn được mua điện trực tiếp từ các nhà máy phát điện, một bước tiến quan trọng trong việc tạo ra sự cạnh tranh hợp lý trong thị trường điện.
Thách thức từ các đơn vị nhỏ lẻ
Mặc dù quy định trên rất quan trọng, nhưng một số chuyên gia trong ngành điện lại cho rằng các đơn vị hiện nay vẫn hoạt động dưới dạng trợ giúp cho EVN, chứ không thực sự là “đơn vị bán lẻ”. Sự tồn tại của các hợp tác xã và doanh nghiệp cung cấp điện chủ yếu có tính chất lịch sử, để giảm tải cho EVN và cung ứng điện cho những khu vực chưa có điện lưới. Theo ý kiến này, dù các đơn vị này có “mua buôn” từ EVN, nhưng do quy mô nhỏ lẻ, họ vẫn không thể tạo ra một thị trường điện bán lẻ cạnh tranh thực sự.
Ông Ngô Đức Lâm, nguyên Phó viện trưởng Viện Năng lượng, phân tích rằng thị trường điện cạnh tranh đã được khởi động nhưng vẫn chưa hoàn thiện. Theo ông, các đơn vị bán điện hiện nay chỉ chiếm một phần nhỏ trong tổng công suất điện cả nước, nên việc cạnh tranh trên thị trường điện vẫn chưa được khẳng định.
Kỳ vọng từ Nghị quyết 70
Nghị quyết 70 của Bộ Chính trị đưa ra yêu cầu tái cơ cấu ngành điện nhằm thúc đẩy cạnh tranh trong khâu bán lẻ. Ông Lâm tin tưởng rằng nếu các khâu khác trong ngành điện được tách bạch và quản lý độc lập, thì cơ hội cho một thị trường điện hoàn toàn cạnh tranh sẽ đến gần hơn.
Với những thay đổi này, người dân sẽ có nhiều sự lựa chọn hơn về nhà cung cấp, và đây là yếu tố thiết yếu để phát triển thị trường điện tại Việt Nam.
Tóm lại
Việc phá vỡ thế độc quyền trong ngành điện tại Việt Nam hiện đang trở thành một yêu cầu cấp thiết. Để thị trường điện thực sự cạnh tranh và mang lại lợi ích cho người tiêu dùng, cần có cơ chế mở cho lĩnh vực tư nhân nhằm tăng cường nguồn cung và dịch vụ. Việc triển khai các chính sách đã có hiệu lực nhưng thực tế cho thấy vẫn còn nhiều thách thức cần vượt qua để đạt được mục tiêu này.
